And I Hear Dragons/Ac Rwy’n Clywed Dreigiau

Mae Ac Rwy’n Clywed Dreigiau yn gasgliad o gerddi a olygwyd gan Hanan Issa, Bardd Cenedlaethol Cymru, lle mae prif thema pob cerdd yn ymwneud â dreigiau – thema addas o ystyried pa mor eiconig yw’r Ddraig Goch yng Nghymru, wrth gwrs. Ac mae geiriau Hanan yn cyfleu naws y gyfrol i’r dim: “Mae Cymru’n wlad groesawgar sy’n gartref i bob math o ddreigiau – gobeithio o fewn y tudalennau hyn y gallwch chi ddod o hyd i ddraig sy’n rhuo mor ffyrnig â’ch fflam unigryw chi’ch hun.” Yn gyntaf oll, roedd y cerddi’n unigryw. Mae yna rai doniol (Fe wnaeth ‘Fy Mam, yr ARWR’ gan Rhiannon Oliver wneud i mi chwerthin), ac mae yna rai teimladwy (roedd ‘Pry Tân’ gan Eric Ngalle Charles yn gerdd bwerus dros ben), felly mae rhywbeth at ddant pawb yn y llyfr hwn. Mae Cymru’n wlad lawn amrywiaeth a diwylliant, ac mae’r llyfr hwn yn dathlu’r hyn sy’n ein gwneud ni’n unigolion; ac er bod gan bob un ohonom ddraig y tu mewn i ni, mae ein gwahaniaethau yn gwneud i ni sefyll allan. Braint oedd cael cipolwg i ddiwylliannau eraill a’u cymharu â diwylliant Cymru; er enghraifft yng ngherdd ‘Draig Lung’ gan Angela Hui, mae hi’n sôn am “D[d]au ddiwylliant hynafol. Cymru a Tsieina. Y Cymoedd a Hong Kong”, a cheir cyfle hyd yn oed i ddysgu geiriau ac ymadroddion newydd (mae “Abuji” yn air am “dad-cu” yn ôl y gerdd ‘Mae Ymladd Tanau yn dy Waed’ gan Hafsa Ajadi). Rwy’n teimlo ei bod hi’n bwysig dysgu rhywbeth ar ôl darllen. Roedd y lluniau a ddyluniwyd gan Eric Heyman, a gafodd eu cynnwys yn y llyfr yma ac acw yn ddeniadol. Roedd ychydig o ddarluniadau a gwmpasodd dudalen gyfan, e.e. ar ddiwedd cerdd ‘Y Ddraig yn fy Mhoced’ gan Emma Smith-Barton, ond roedd llawer o’r lluniau yn llai eu maint, ac rwy’n teimlo eu bod nhw’n ychwanegu rhywbeth mwy i’r cerddi. Wrth edrych ar y cyfieithiadau Cymraeg o rai o’r cerddi, mae’n dipyn o gamp i gyfleu’r un naws a neges mewn ffordd mor greadigol, ond mae’r cerddi – a’u cyfieithiadau – yn hyfryd! Mae Hanan Issa yn dweud yn y rhagair ei bod hi am rannu barddoniaeth â “chynulleidfa newydd o bobl ifanc sydd wrth eu bodd yn darllen”, ac er bod y nod hwnnw wedi’i gyflawni, dyma flodeugerdd y gall pobl o bob oedran ei mwynhau.